Phương thức sản xuất đóng vai trò quan trọng trong việc quyết định hiệu quả và năng suất sản xuất. Vậy phương thức sản xuất bao gồm những yếu tố nào? Để hiểu rõ hơn về vấn đề này, chúng ta hãy cùng tìm hiểu trong bài viết của Dapanchuan.com nào. Bài viết sẽ cung cấp cho bạn cái nhìn tổng quan về các yếu tố có mặt trong phương thức sản xuất và những loại phương thức sản xuất phổ biến hiện nay.
Phương thức sản xuất là gì?
Mỗi giai đoạn lịch sử của con người đều có cách thức sản xuất riêng, bao gồm cách sinh sống và sản xuất đặc trưng. Đó chính là phương thức sản xuất. Phương thức sản xuất là cách mà con người khai thác tư liệu sản xuất và sinh hoạt để tồn tại và phát triển xã hội. Nó được hình thành từ sự tương tác giữa lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất, và cả hai phải thích hợp với nhau để tạo ra sự phát triển.
Nếu quan hệ sản xuất thích hợp với lực lượng sản xuất, thì nó sẽ thúc đẩy sự phát triển của lực lượng sản xuất, cải thiện đời sống nhân dân và đạt được sự công bằng xã hội. Ngược lại, nếu quan hệ sản xuất lỗi thời, nó sẽ ngăn chặn sự phát triển của lực lượng sản xuất.
Ở các xã hội có giai cấp, mâu thuẫn giữa lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất dẫn đến đấu tranh giai cấp và thay đổi phương thức sản xuất. Cách mạng xã hội ra đời để thay thế quan hệ sản xuất cũ bằng quan hệ sản xuất mới và tiến bộ hơn, tạo ra phương thức sản xuất cao hơn trong lịch sử.
Vai trò của phương thức sản xuất
Sản xuất vật chất là một trong những yếu tố quan trọng trong sự phát triển xã hội loài người. Với mỗi giai đoạn lịch sử, chúng ta có một phương thức sản xuất riêng biệt và đó cũng là một trong những động lực quan trọng đưa xã hội tiến lên phía trước. Tuy nhiên, để thực hiện quá trình sản xuất, con người phải thiết lập các mối quan hệ với nhau thông qua hệ sản xuất. Qua các mối quan hệ này, chúng ta có thể tạo ra các mối quan hệ xã hội khác.
Sản xuất không chỉ làm thay đổi tự nhiên và xã hội, mà còn làm thay đổi con người. Nó luôn tiến bộ và đóng vai trò quan trọng trong việc cải tiến đời sống xã hội và tăng năng suất lao động. Các thời kỳ kinh tế khác nhau phụ thuộc vào sự cải tiến phương thức sản xuất, cùng với các công cụ và máy móc sử dụng trong sản xuất.
Mỗi xã hội có một phương thức sản xuất riêng, và sự thay đổi của phương thức sản xuất đó quyết định sự tồn tại và phát triển của loài người. Chính vì vậy, phương thức sản xuất là sự thống nhất giữa lực lượng sản xuất với nhau ở một trình độ nhất định và là yếu tố quan trọng trong sự phát triển xã hội.
Phương thức sản xuất bao gồm những yếu tố nào?
Phương thức sản xuất bao gồm những yếu tố nào? Đó là lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất:
Lực lượng sản xuất bao gồm những nhân tố nào?
Lực lượng sản xuất là sự phối hợp giữa người lao động và tư liệu sản xuất, tạo ra sức sản xuất và năng lực thực tiễn để biến đổi các vật chất của tự nhiên theo nhu cầu của con người và xã hội. Lực lượng sản xuất được xem xét trên cả hai mặt, kinh tế-kỹ thuật (tư liệu sản xuất) và kinh tế-xã hội (người lao động).
Lực lượng sản xuất bao gồm “lao động sống” và “lao động vật hóa”, tạo ra toàn bộ năng lực sản xuất của xã hội trong các thời kỳ nhất định. Điều này là sự thể hiện cơ bản nhất của năng lực hoạt động sản xuất vật chất của con người.
Người lao động là chủ thể sáng tạo, sở hữu tri thức, kinh nghiệm, kỹ năng lao động và khả năng sáng tạo trong quá trình sản xuất. Họ cũng là chủ thể tiêu dùng các sản phẩm của xã hội. Điều này là nguồn lực cơ bản, vô tận và đặc biệt của sản xuất. Trong nền sản xuất hiện đại, tỷ lệ lao động cơ bắp đang giảm dần, trong khi lao động trí tuệ ngày càng tăng lên.
Tư liệu sản xuất là các điều kiện vật chất cần thiết để tổ chức sản xuất, bao gồm đối tượng lao động và tư liệu lao động. Đối tượng lao động là các yếu tố vật chất của sản xuất mà người lao động tác động lên để thay đổi chúng theo mục đích sử dụng của con người. Còn tư liệu lao động là các yếu tố vật chất của sản xuất mà người lao động sử dụng để tác động lên đối tượng lao động để biến đổi chúng thành sản phẩm đáp ứng yêu cầu sản xuất của con người.
Quan hệ sản xuất là gì?
Các quan hệ kinh tế – vật chất giữa con người trong quá trình sản xuất vật chất tạo thành quan hệ sản xuất. Đây là một quan hệ vật chất quan trọng nhất, bao gồm các mối quan hệ giữa con người trong quá trình sản xuất vật chất.
Quá trình sản xuất vật chất bao gồm sản xuất, phân phối, trao đổi và tiêu dùng của cải vật chất. Quan hệ sản xuất bao gồm các quan hệ sở hữu tư liệu sản xuất, tổ chức quản lý và trao đổi hoạt động, và quan hệ phân phối sản phẩm lao động.
Quan hệ sở hữu tư liệu sản xuất là mối quan hệ giữa các tập đoàn người trong việc chiếm hữu và sử dụng các tư liệu sản xuất xã hội. Nó quy định địa vị kinh tế – xã hội của các tập đoàn trong sản xuất và từ đó quy định quan hệ quản lý và phân phối. Đây là mối quan hệ xuất phát, cơ bản và trung tâm của quan hệ sản xuất, có vai trò quyết định các mối quan hệ khác. Việc nắm giữ phương tiện vật chất chủ yếu trong quá trình sản xuất sẽ quyết định quá trình quản lý và phân phối sản phẩm.
Mối quan hệ về tổ chức quản lý sản xuất là mối quan hệ giữa các tập đoàn người trong việc tổ chức sản xuất và phân công lao động. Quan hệ này có tác động trực tiếp đến quy mô, tốc độ và hiệu quả của nền sản xuất, có khả năng thúc đẩy hoặc kìm hãm sự phát triển của nền sản xuất xã hội. Hiện nay, khoa học tổ chức quản lý sản xuất đóng vai trò đặc biệt quan trọng trong nâng cao hiệu quả quá trình sản xuất.
Mối quan hệ về phân phối sản phẩm lao động là mối quan hệ giữa các tập đoàn người trong việc phân phối sản phẩm lao động xã hội, xác định cách thức và quy mô của cải vật chất mà các tập đoàn người được hưởng. Quan hệ này có vai trò đặc biệt quan trọng, thúc đẩy trực tiếp lợi ích của con người, làm năng động hóa đời sống kinh tế xã hội hoặc có thể kìm hãm quá trình sản xuất.
Các mối quan hệ trong quan hệ sản xuất có mối liên hệ hữu cơ, tác động qua lại, chi phối và ảnh hưởng lẫn nhau. Trong đó, mối quan hệ về sở hữu tư liệu sản xuất đóng vai trò quyết định bản chất và tính chất của quan hệ sản xuất.
Trong phương thức sản xuất yếu tố nào giữ vai trò cách mạng
Công cụ lao động là yếu tố giữ vai trò cách mạng trong phương thức sản xuất. Công cụ lao động bao gồm các phương tiện, máy móc, công nghệ và tri thức được sử dụng để sản xuất hàng hóa và dịch vụ. Công cụ lao động ngày càng được phát triển và cải tiến, từ đó tạo ra sự tiến bộ và tăng trưởng trong nền kinh tế.
Ví dụ về phương thức sản xuất trong triết học
Trong xã hội phong kiến ở Việt Nam, phương thức sản xuất chủ yếu là nông nghiệp, sử dụng chủ yếu lao động của con người kết hợp với các công cụ đơn giản như cuốc, xẻng và trâu cày. Do đó, năng suất thu hoạch rất thấp và sản phẩm chỉ được trao đổi bằng mua bán. Hình thức sản xuất này có tính chất thủ công, quy mô nhỏ và không đạt được hiệu suất cao.
Điều này quyết định tính chất xã hội phong kiến ở Việt Nam, với một cấu trúc giai cấp được chia thành hai tầng lớp chủ yếu là địa chủ và nông dân. Xung đột chính trong xã hội là giữa địa chủ và nông dân, với địa chủ bóc lột nông dân bằng hệ thống địa tô phong kiến.
5 phương thức sản xuất ở Việt Nam hiện nay
Dưới đây là mô tả về 5 phương pháp sản xuất cơ bản ở Việt Nam hiện nay:
- MTS (Make to Stock): Phương pháp sản xuất dựa trên sản xuất hàng hoá trước đó và để sẵn trong kho, chờ khách hàng đến mua hàng. Đây là phương pháp thường được áp dụng trong các sản phẩm tiêu dùng hàng ngày như sữa, bánh kẹo, đồ uống,….
- MTO (Make to Order): Phương pháp sản xuất dựa trên đơn hàng của khách hàng và sản xuất hàng hoá khi nhận được đơn đặt hàng. Phương pháp này đòi hỏi khả năng linh hoạt trong sản xuất để có thể đáp ứng nhanh chóng yêu cầu của khách hàng. Phương pháp này thường được sử dụng trong sản xuất các sản phẩm tùy chỉnh như quần áo, giày dép,….
- ATO (Assemble to Order): Phương pháp sản xuất dựa trên việc lắp ráp các linh kiện hoặc thành phẩm đã có sẵn thành sản phẩm hoàn chỉnh theo yêu cầu của khách hàng. Các linh kiện và thành phẩm sẽ được sản xuất trước đó và sẵn sàng để lắp ráp khi nhận được đơn đặt hàng. Phương pháp này thường được sử dụng trong sản xuất các sản phẩm đa dạng như điện tử, thiết bị y tế,….
- CTO (Configure to Order): Phương pháp sản xuất dựa trên việc tùy chỉnh sản phẩm theo yêu cầu của khách hàng nhưng không cần phải sản xuất từ đầu. Các sản phẩm sẽ được tùy chỉnh bằng cách thêm hoặc bớt một số tính năng hoặc linh kiện nhỏ. Phương pháp này thường được sử dụng trong sản xuất các sản phẩm phần cứng như máy tính, máy in,….
- ETO (Engineering to Order): Phương pháp sản xuất dựa trên yêu cầu của khách hàng đối với một sản phẩm đặc biệt và phức tạp. Các sản phẩm sẽ được thiết kế, sản xuất và lắp ráp theo yêu cầu đặc biệt của khách hàng. Phương pháp này thường được sử dụng trong sản xuất các sản phẩm công nghiệp như máy móc, thiết bị chế tạo,….
Như vậy, chúng ta đã tìm hiểu được phương thức sản xuất bao gồm những yếu tố nào và các phương thức sản xuất cơ bản như MTS, MTO, ATO, CTO và ETO. Hi vọng với bài viết này, bạn đã có thêm kiến thức về phương thức sản xuất để đáp ứng cho nhu cầu học tập hoặc công việc.